PURMEREND - Organist Jan Jongepier opent vrijdag 12 mei om 16.00 uur
de tentoonstelling Garrels in onderdelen - Historische orgels in
Purmerend in het Purmerends Museum aan Kaasmarkt 20 (in het oude
stadhuis). Zaterdag is er vanaf 14.00 uur een gratis wandelconcert langs
de drie orgels die de Marktstad rijk is en bespeeld worden door Jan Albert
Jong, Marja van der Ploeg en Jaap Kolstein.
De wandeling begint in de Nicolaaskerk aan de Kaasmarkt. Vervolgens
wordt het orgel in de trouwzaal van het oude stadhuis bespeeld en
tenslotte dat van de Lutherse kerk aan Hoogstraat. Aanleiding voor de
expositie die van zaterdag 13 mei tot en met zondag 22 oktober te zien is,
is de restauratie van het uit 1742 daterende Garrelsorgel dat sinds 1976
ligt opgeslagen in de bij orgelbouwer Flentrop in gebruik zijnde Hervormde
kerk te Assendelft. Het is een van de meest gaaf bewaard gebleven
Barokorgels van ons land. Er wordt internationale belangstelling verwacht,
zodat de zaalteksten daarom ook in het Engels vertaald.
Rudolph Garrels (1674-1750) was afkomstig uit het Oostfriese Norden
(Duitsland). Na zijn opleiding vestigde hij zich als zelfstandig
orgelbouwer in Leiden en later in Den Haag. In 1732 bouwde hij zijn meest
bekende orgel, dat van de Groote Kerk te Maassluis. Tien jaar later kwam
het nieuwe instrument van de toenmalige Grote Kerk aan de Kaasmarkt
gereed. Garrels gebruikt de pijpen van het vroegere, 17de-eeeuwse orgel.
Een Noord-Duitse uiterlijk werd verenigd met een Hollandse klankkleur.
Naast de bijzondere klank heeft het Garrekorgel, door het bezit van bijna
alle oorspronkelijke pijpen, ook een grote, historische waarde en is het
een 'wegwijzer' bij het bestuderen van geluiden en klanken uit die tijd.
Opmerkelijk is dat het ornamentwerk, uitgevoerd in Lodewijk
XIV-stijl, bewaard is gebleven. Op het orgel is een opengewerkte ajourrand
aangebracht. Zelfs de volledig kleurstelling van bijna 260 jaar geleden is
nog onder de huidige verflaag op de kas aanwezig.
Na de afbraak van de hallenkerk in 1850 werd het instrument drie jaar
later in de Koepelkerk geplaatst. In 1976 werd het Garrelsorgel verwijderd
om de verbouwing van de kerk tot cultureel centrum mogelijk te maken.
Sindsdien ligt het opgeslagen bij Flentrop. De Stichting Restauratie
Garrelsorgel, Noorderweg 165 te Wijdewormer zet zich in om fondsen te
verwerven voor de restauratie en terugplaatsing in de kerk, waardoor
Purmerend er een monument van nationale allure bij zal krijgen. Het
startkapitaal werd verkregen uit de nalatenschap van historicus Jan ten
Cate, tot zijn dood voorzitter van de inmiddels ruim 1.400 leden tellende
Vereniging Historisch Purmerend (VHP).
De tentoonstelling bevat oude documenten, prenten en recenter
fotomateriaal die een goed beeld geven van het orgel. Uniek is de
aanwezigheid van authentieke onderdelen, waaronder een blaasbalg uit 1703,
een handklavier uit 1853, registerknoppen, diverse pijpen en een deel van
eerdergenoemde ajourrand. Daarnaast geeft de expositie een historisch
overzicht van de overige zes orgels van Garrels' hand. De orgelbespeling
van komende zaterdag wordt om 14.00 uur uitgevoerd door Jan Albert Jong op
het Witte-orgel (1864) in de Nicolaaskerk. Hij speelt Preludium en Fuga
in G uit Opus 37 van Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) en Suite
in d van Léon Boëllmann (1862-1897).
Om 14.45 uur speelt Marja van der Ploeg op het Bätzorgel in de
trouwzaal van het oude stadhuis The Spanish Paven van John Bull
(1562-1628), Alman, Pavana en Galiarda van Thomas
Morley (1557-1602), La Volta, Alman en The galliarde to
the nynthe pavian van William Byrd (1534-1623), alsmede Canzona
Quatra en Cappriccîo sopra la Girolmeta van Girolamo
Frescobaldi (1583-1643). Achter het Van Dam-orgel in de Lutherse kerk
neemt Jaap Kolstein plaats. Hij brengt Preludium en Fuga in e kl. BWV
555 (uit 8 Kleine Preludien und Fugen) en Fughetta in d kl.
BWV 899 van Johann Sebastian Bach (1685-1750), variaties over Wer
nun den lieben Gott läßt walten van Georg Böhm (1661-1733), A.
no. 3 en b no. 9 uit 24 Fughetten strengen Stils für Orgel
van Joseph Gabriel Rheinberger (1839-1901) en het Andantino a. no. 8
en Allegro b. no. 7 uit 35 Miniature per Organo opus 55 van
Flor Peeters (1903-1986) ten gehore.
Van elk orgel is op de tentoonstelling een historisch overzicht en zijn
bovendien de klanken te beluisteren. De openingstijden van het museum
zijn: dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur, op zaterdag en
zondag tussen 13.00 en 17.00 uur. De toegang is f 5,-. CJP-houders
en 5- tot en met 12-jarigen betalen f 3,50. Voor groepen vanaf 20
personen geldt een reductie.
Gratis toegang hebben kinderen tot en met vier jaar, donateurs van
het Purmerends Museum, leden van de VHP en de Vereniging Rembrandt.
Het Gezinsblad, woensdag 10 mei 2000
Site design